Remigiusz Grzela

---

Życiorys

„Ukończył studia na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zdobył niezbędną wiedzę z zakresu mediów i polityki. W swoim zawodowym życiu współpracował z Teatrem Na Woli im. Tadeusza Łomnickiego, co pozwoliło mu na rozwój swoich umiejętności artystycznych oraz literackich. Jako uznany twórca, został stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w latach 2007 oraz 2013.

W okresie od 2007 do 2011 roku pełnił rolę kierownika literackiego w Teatrze Na Woli. Od stycznia 2019 roku jest kierownikiem literackim Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich. Ponadto, współpracuje jako kierownik literacki Festiwalu Warszawa Singera. Jego publicystyczna działalność obejmuje publikacje w paryskiej „Kulturze”, „Literaturze”, „Kinie” oraz w prasie zagranicznej.

Był związany z Polskim Radiem i realizował projekty dla telewizji, co przyczyniło się do jego szerokiej rozpoznawalności. Wywiady, które przeprowadza, najczęściej ukazują się w „Gazecie Wyborczej” oraz w miesięczniku „Zwierciadło”, gdzie regularnie można znaleźć jego cykl rozmów. Szczególnie jego wywiady z Anną Prucnal i Normą Bosquet, sekretarką Marleny Dietrich, zostały nominowane do nagrody Grand Press 2005 i zostały opublikowane w książce „Grand Press. Dziennikarskie hity 2005”.

Rozmowa odbyta z sekretarką Marleny Dietrich znalazła się w finale prestiżowej Nagrody im. Barbary N. Łopieńskiej w 2006 roku. Kolejne jego rozmowy z Henryką Krzywonos oraz Aliną Świdowską zapewniły mu miejsce w finale tej samej nagrody w roku 2010. Również wywiady z Wandą Wiłkomirską i Julią Hartwig, opublikowane w książce „Wolne”, zyskały uznanie na arenie nagród w roku 2012.

Wielokrotnie nagradzany, w tym laureat Wierzyczanki 2007, a także nagrody prezydenta Starogardu Gdańskiego w dziedzinie kultury. W „Gazecie Wyborczej” prowadził cykl otwartych rozmów z twórcami pt. „Teatr, Muzyka, Kino w Gazeta Cafe”, w którym brały udział znane postacie, między innymi: Emmanuelle Seigner, Václav Havel, Peter Weir, Andrzej Wajda, Jerzy Jarocki, Janusz Morgenstern, Krzysztof Warlikowski, Grzegorz Jarzyna, Mariusz Treliński, Agnieszka Holland, Jerzy Skolimowski, Janusz Gajos, Barbara Krafftówna, Andrzej Seweryn, Marian Kociniak, Krystyna Janda, Roman Gutek, Ryszard Bugajski, Jerzy Pilch, Iwan Wyrypajew, Marcin Wrona, Paweł Sala, Borys Lankosz, Agnieszka Glińska, Jerzy Stuhr, Robert Więckiewicz, Jean-Claude Carriere oraz Aleksandra Kurzak.

Na scenie Teatru Żydowskiego prowadzi cykl spotkań zatytułowany „Bagaże kultury”, w którym gościł takie osobowości jak Agnieszka Holland, Feliks Falk, Zofia Posmysz, Danuta Szaflarska, Józef Hen, Julia Hartwig, Bieta Ficowska, Andrzej Wajda, Barbara Krafftówna, Andrzej Seweryn, Ignacy Gogolewski, Olga Lipińska, Jan Matyjaszkiewicz, Barbara Hoff, Wanda Warska, Wojciech Karolak, Jan Englert, Andrzej Kotkowski, Anda Rottenberg, Krzysztof Materna, Izabella Cywińska, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Danuta Stenka, Krzysztof Kowalewski, Marta Lipińska, Daniel Passent, Marian Opania, Konstanty Gebert, Robert Więckiewicz, Jerzy Kisielewski, Zofia Kucówna, Ewa Błaszczyk, Janusz Zaorski, Michael Schudrich, Halina Szpilman, Krzysztof Jakowicz, Jerzy Hoffman, Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Stanisława Celińska, Sabina Baral, Krystyna Janda oraz Andrzej Krakowski.

Jako inicjator Nagrody poetyckiej Dżonka im. Stachy Zawiszanki, przyznawanej w czasie krakowskich targów książki, miał zaszczyt ogłosić laureatów, wśród których znaleźli się Krzysztof Siwczyk, Joanna Wajs, Tomasz Pułka oraz Michał Murowaniecki. Od samego początku zasiada w Kapitule Ogólnopolskiego Konkursu im. Andrzeja Żurowskiego na Recenzje Teatralne dla Młodego Krytyka. Zasiada również w jury Międzynarodowego Konkursu im. Szymona Szurmieja na Dramat Współczesny o Tematyce Żydowskiej.

W dniu 24 listopada 2023 roku zrealizowano premierę piosenki „Tańczę życie”, której tekst napisano z jego inspiracji, w połączeniu z muzyką Adama Abramka, a performera Michała Hochmana.

Nagrody

19 kwietnia 2017 roku, w dniu 74. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, zaszczytem było dla Remigiusza Grzeli otrzymać medal honorowy „Powstanie w Getcie Warszawskim”. Nagroda ta została przyznana przez „Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej” na wniosek Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu w Polsce oraz Fundacji Shalom. Otrzymał ją za swoje działania związane z kultywowaniem pamięci o walce Żydów z faszyzmem, zwalczaniem wszelkich przejawów dyskryminacji rasowej, ksenofobii oraz antysemityzmu, jak również za popularyzowanie wiedzy na temat kultury i historii Żydów.

Warto również wspomnieć, że 21 października tego samego roku Remigiusz Grzela, wspólnie z Ewą Błaszczyk, otrzymał Nagrodę Literacką im. Leopolda Staffa za spektakl „Oriana Fallaci. Chwila, w której umarłam”. To wyróżnienie doceniło ich twórczość i zaangażowanie w literaturze i sztuce.

Ponadto, w październiku 2018 roku, podczas krakowskich targów książki, jego publikacja „Podwójne życie reporterki. Fallaci. Torańska” została uhonorowana Grand Prix w kategorii „wydarzenie wydawnicze”, przyznanym przez OZGRAF.

Na koniec, w styczniu 2022 roku, Remigiusz Grzela otrzymał również honorowy Medal za Zasługi. Nagroda ta została przyznana z okazji 100. rocznicy powrotu Starogardu Gdańskiego do Polski, przez Prezydenta Miasta oraz Radę Miasta Starogard Gdański.

Twórczość

Książki

Listę dzieł Remigiusza Grzeli uzupełniają zarówno solowe, jak i współautorskie prace publikowane na przestrzeni lat. Warto zwrócić uwagę na wybrane tytuły:

• Rozum spokorniał – Rozmowy z twórcami kultury (2000),
• Nauka a polityka – Dziwne losy filozofii prawa w Polsce (2001, 2010),
• Chełmska 21 (2001),
• Bagaże Franza K., czyli podróż której nigdy nie było (2004) – książka faktu, dotycząca żydowskich aktorów i Dory Diamant, głównej postaci jego życia, w oparciu o którą powstał spektakl Teatru Żydowskiego „Circus Kafka” w reżyserii Michała Walczaka,
• Psychotest, czyli antologia dramatów na temat HIV/AIDS (2005),
• Bądź moim Bogiem (2007, 2017) – powieść inspirowana życiem Wiery Gran, wydana przez WAB, której adaptacja radiowa „Pieśń ujdzie cało” została zrealizowana przez Marcina Przybylskiego w 2016 roku w Teatrze Polskiego Radia, z udziałem takich gwiazd jak: Barbara Krafftówna, Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Monika Węgiel, Marcin Hycnar),
• Oczy Brigitte Bardot (2008) – dramat wydany przez Teatr Na Woli im. Tadeusza Łomnickiego,
• Hotel Europa. Rozmowy (2009) – wydane przez Prószyńskiego i S-kę,
• Spełniony. Z Marianem Kociniakiem rozmawia Remigiusz Grzela (2010) – wydawnictwo Trio oraz Teatr Na Woli,
• Wolne (2012) – rozmowy wydane przez Wydawnictwo Krytyki Politycznej, gdzie Karol Radziszewski i Dorota Sajewska zapoznają się z wypowiedzią Teresy Nawrot, po której to książce otrzymano inspiracje dla projektu RE//MIX: Jerzy Grotowski, oraz w filmie „Książę”, w którym Teresę Nawrot zagrała Agnieszka Podsiadlik,
• Było, więc minęło. Joanna Penson – dziewczyna z Ravensbrück, kobieta Solidarności, lekarka Wałęsy (2013, 2016) – PWN; książka ta była nominowana do nagrody Newsweeka im. Teresy Torańskiej,
• Złodzieje koni (2014) – powieść wydana przez Wydawnictwo Studio Emka,
• Wybór Ireny (2014) – biografia Ireny Gelblum/Waniewicz/Conti Di Mauro opublikowana przez PWN,
• Obecność. Rozmowy (2015),
• To, co najważniejsze. Irena Jun oraz Stanisław Brudny. Rozmowy – Wydawnictwo Teatru Studio (2015),
• Krafftówna w krainie czarów. Z Barbarą Krafftówną rozmawia Remigiusz Grzela (2016) – Prószyński i S-ka,
• Podwójne życie reporterki. Fallaci. Torańska (2017) – nagrodzona tytułem „Książki roku 2017” przez „Magazyn literacki Książki”,
• Mała nocna muzyka. Gwiezdne skrzypce Wandy Wiłkomirskiej (2019) – PWM Polskie Wydawnictwo Muzyczne, adresowana do dzieci w wieku 8–12 lat,
• Z kim tak ci będzie źle jak ze mną? Historia Kaliny Jędrusik oraz Stanisława Dygata (2020) – wydawnictwo Otwarte,
• Trzy życia Ireny Gelblum (2023) – Wydawnictwo Bellona.

Tomiki wierszy

Podczas swojej kariery Remigiusz Grzela wydał również tomiki wierszy, takie jak: „Świat banalny” (1998) oraz „Drzewa wierzą naprawdę” (2001). Ten drugi posiada wstęp autorstwa Jana Twardowskiego oraz posłowiem Ireny Conti di Mauro. Jego twórczość była przekładana na różne języki, w tym norweski, hebrajski, włoski oraz angielski. Oprócz tego, opowiadania Grzeli ukazywały się w licznych pismach literackich. Warto wspomnieć, że zbiór dotychczas niepublikowanych wierszy „Nadziemie” został wydany w formie audiobooka na kanale podcastu „Drozdowisko”.

Dramaty

W dorobku Remigiusza Grzeli znajdują się także dramaty, w tym:

• Na gałęzi – inspirowany postacią Oriany Fallaci,
• Biografia – sztuka zrealizowana przez Teatr Polskiego Radia, której reżyserią zajął się Janusz Kukuła, z udziałem takich aktorów jak Grażyna Barszczewska, Krzysztof Gosztyła oraz Grzegorz Damięcki; historia młodego dziennikarza, który pisze biografię zapomnianej gwiazdy filmowej,
• Uwaga – złe psy! – stworzony dla Teatru Wytwórnia oraz Teatrów Teatr na Woli i Teatr Studio, w reżyserii Michała Siegoczyńskiego, której obsada, w tym Małgorzata Rożniatowska, zdobyła wiele nagród, w tym Grand Prix Ogólnopolskiego Przeglądu Monodramu Współczesnego 2006 oraz działania doceniane przez Ministerstwo Kultury,
• Naznaczeni – inscenizacja w Teatrze Polskiego Radia oraz telewizji TVP Kultura, w reżyserii Piotra Łazarkiewicza, opowiadająca o relacji Dory Diamant i jej córki Franciszki,
• SM – pierwszy w Polsce dramat podejmujący temat eutanazji,
• Błękitny diabeł – monodram z okazji jubileuszu 60-lecia pracy artystycznej Barbary Krafftówny, który zaprezentowano w Teatrze Muzycznym w Gdyni oraz Teatrze Narodowym, w reżyserii Barbary Krafftówny oraz Józefa Opalskiego,
• Bigamista – komedia o makijażyście z zakładu pogrzebowego oraz jego dwóch żonach,
• First Lady – dramat o pierwszej agentce SB, z prapremierą w Teatrze Radia TOK FM, z bogatą obsadą aktorską,
• Oczy Brigitte Bardot – sztuka, która doczekała się realizacji w Teatrze na Woli oraz Teatrze Polskiego Radia, w reżyserii Mariana Kociniaka,
• Oriana Fallaci. Chwila, w której umarłam – monodram, zrealizowany w Teatrze Studio, gdzie zagrała Ewa Błaszczyk,
• Nieostrość widzenia – monodram, poruszający temat życia niewidomej aktorki Zofii Książek-Bregułowej, zrealizowany przez Teatr Kwadrat, gdzie Ewa Ziętek odegrała główną rolę.

Na koniec trzeba podkreślić, że Grzela przełożył także sztukę „Jentl” Isaaca Bashevisa Singera i Leah Napolin, której prapremiera odbyła się 26 listopada 2021 roku w Teatrze Żydowskim w Warszawie pod reżyserią Roberta Talarczyka oraz z muzyką Hadriana Filipa Tabęckiego.

Film

Remigiusz Grzela jest niezwykle utalentowanym twórcą, który ma na swoim koncie wiele projektów filmowych podnoszących jakość polskiej kinematografii.

Współpracował nad trzyodcinkowym dokumentem telewizyjnym dla TVN pod tytułem „Polska Jasienicy”. Dodatkowo, jest zaangażowany w produkcję filmu kinowego „Krafftówna w krainie czarów”, którego reżyserami są Maciej Kowalewski oraz Piotr Konstantinow. Ten film w oczywisty sposób nawiązuje do jego wcześniejszej książki noszącej tę samą nazwę.

Jako scenarzysta oraz kreatywny producent, Grzela wniósł znaczący wkład w powstanie tej produkcji. Film zdobył uznanie i został wyróżniony nagrodą Best Document about a Person na festiwalu Best Documentary Award 2022 w Londynie.

---

Oceń: Remigiusz Grzela

---