Kościół św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim

---

Historia

Początki kościoła w Starogardzie Gdańskim datują się na XIV wiek, co czyni go ważnym miejscem w historii tej miejscowości. Zgodnie z dawnymi przekazami, świątynia została wzniesiona w miejscu, gdzie wcześniej istniała pogańska świątynia dedykowana Swarogowi. Zgodnie z legendą, kamienna kropielnica znajdująca się w południowej kruchcie została wykuta z ogromnego posągu tego boga.

Budowa kościoła rozpoczęła się w latach 1305-1309, kiedy to powstała świątynia o wielkości współczesnego prezbiterium. Do 1350 roku wzniesiono trzy nawę. Pierwotnie kościół nosił wezwanie Najświętszej Maryi Panny. Niestety, budowla doznała wielu zniszczeń; pożary dotknęły ją w latach 1461, 1484 oraz 1665.

W okresie reformacji wspólnota protestancka przejęła świątynię, która pozostawała w jej rękach aż do 1599 roku. W tym czasie kościół zyskał obecnego patrona. W 1650 roku dobudowano kaplicę, której poświęcono Podwyższenie Krzyża Świętego, a w 1658 roku ukończono budowę północnej kaplicy, dedykowanej św. Barbarze.

Na przełomie XIX i XX wieku budowlę poddano zregotycyzowaniu, co zaowocowało dobudową neogotyckiej kruchty. Dalsze zniszczenia miały miejsce podczas II wojny światowej, gdy uszkodzona została kaplica Przemienienia Pańskiego. Jednak dzięki staraniom ks. Pawła Wieckiego kaplica ta została odbudowana.

W 1996 roku w pobliżu kościoła wzniesiono wolno stojącą dzwonnicę, co stało się ważnym uzupełnieniem architektonicznym świątyni.

Architektura

Kościół św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim ma bogatą historię, która łączy w sobie elementy architektury i duchowości. Pierwotna forma farnego kościoła odpowiadała dzisiejszemu kształtowi prezbiterium, które od nawy głównej oddzielone jest majestatycznym łukiem tęczowym. Obiekt został znacznie rozbudowany przez Krzyżaków, którzy dodali trzy nawy, symetrycznie rozmieszczone w osi wschód-zachód, odseparowane solidnymi filarami.

W nawach bocznych zachowały się piękne gotyckie sklepienia gwiaździste, które stanowią doskonały przykład tego stylu architektonicznego. Starogardzka fara wyróżnia się również tym, że jest jedną z nielicznych na Pomorzu, które posiadają układ bazylikowy. Dawniej w wschodnim zakończeniu południowej nawy mieściła się wieża, niestety rozebrana w 1796 roku. Z kolei na początku XX wieku usunięto również sygnaturkę.

Do XVIII wieku kościół otaczał cmentarz, który przyczyniał się do historycznej wartości tego miejsca. Ciekawym detalem są okrągłe wgłębienia w cegłach zewnętrznego muru, będące pozostałością po praktykach związanych z krzesaniem ognia w celach kultowych. Po stronie południowej znajduje się XIX-wieczne kamienne epitafium Fabiana Legendorfa-Mgowskiego, który zmarł w 1483 roku i był starostą starogardzkim, a także wojewodą pomorskim.

Na szczycie południowej kruchty umieszczono w 1999 roku replikę drewnianej średniowiecznej rzeźby, znanej jako Chrystus Starogardzki. Oryginalna figura, datowana na około 1320 rok, została odkryta w farze w 1930 roku i obecnie znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.

Wnętrze kościoła

Wnętrze kościoła św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim zdradza bogactwo sztuki i historii. Na łuku tęczowym, oddzielającym prezbiterium od nawy głównej, umieszczono monumentalny fresk przedstawiający „Sąd Ostateczny”, datowany na około XV wiek. Fresk ten został jednak zauważony dopiero w 1957 roku.

W centrum tego dzieła sztuki zasiada na tronie Chrystus, a u stóp dostrzegamy archanioła Michała. Po prawej stronie króla niebieskiego klęczy Maryja, wspierana przez święte Katarzynę i Barbarę. Natomiast po lewej stronie, w blasku świętości, prezentuje się św. Jan Chrzciciel oraz apostołowie Piotr i Paweł.

Warto zwrócić uwagę, że w prezbiterium, po prawej stronie, znajduje się renesansowy nagrobek Jerzego Niemojewskiego, herbu Rola z Lubieńca, który zmarł w 1615 roku. Ten starosta starogardzki jest przedstawiony w formie leżącej postaci, co podkreśla jego znaczenie oraz estetykę epoki.

Jerzy Niemojewski był synem Janusza oraz Katarzyny Marianny Kostka, herbu Dąbrowa, co nadaje mu dodatkowego kontekstu wizerunkowego w bogatej historii tego miejsca.

---

Oceń: Kościół św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim

---